ΘΕΜΑ 1: Πληροφοριακός γραμματισμός

Ας ξεκινήσουμε προσπαθώντας να κατανοήσουμε την έννοια του πληροφοριακού γραμματισμού. Ο πληροφοριακός γραμματισμός δίνει τη δυνατότητα σε άτομα με διαφορετικό υπόβαθρο να αναζητούν, να αξιολογούν, να αξιοποιούν και να παράγουν αποτελεσματικά πληροφορίες, ώστε να εκπληρώνουν τους προσωπικούς, κοινωνικούς, επαγγελματικούς και εκπαιδευτικούς τους στόχους. Το 2016, η Ένωση Ακαδημαϊκών και Ερευνητικών Βιβλιοθηκών (Association of College & Research Libraries – ACRL) εξέδωσε το πλαίσιο αναφοράς πληροφοριακού γραμματισμού για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, το οποίο ορίζει τον πληροφοριακό γραμματισμό ως εξής:

«Ο πληροφοριακός γραμματισμός είναι το ολοκληρωμένο σύνολο ικανοτήτων που περιλαμβάνει την αναστοχαστική ανακάλυψη των πληροφοριών, την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο παράγονται και αξιολογούνται οι πληροφορίες και τη χρήση τους για τη δημιουργία νέας γνώσης και τη δεοντολογική συμμετοχή σε κοινότητες μάθησης».

Τα άτομα που είναι πληροφοριακά εγγράμματα είναι σε θέση να βρίσκουν πληροφορίες που τους επιτρέπουν να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις για τη ζωή τους, επηρεάζοντας θετικά την ευημερία, το περιβάλλον, την εκπαίδευση και την καριέρα τους. Στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή, ο πληροφοριακός γραμματισμός απαιτεί από τους χρήστες να μπορούν να χρησιμοποιούν τις τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας και τα συναφή εργαλεία για πρόσβαση και παραγωγή πληροφοριών. Επιπλέον, στενά συνυφασμένοι με τον πληροφοριακό γραμματισμό είναι δύο ακόμη γραμματισμοί: ο γραμματισμός σε θέματα υπολογιστών (που περιλαμβάνει δεξιότητες ΤΠΕ) και ο γραμματισμός στα μέσα επικοινωνίας (κατανόηση των διάφορων καναλιών και μέσων που χρησιμοποιούνται για τη διάδοση πληροφοριών). Για παράδειγμα, η ικανότητα πλοήγησης σε διαδικτυακά περιβάλλοντα και η ικανότητα ερμηνείας πολυμέσων απαιτεί τόσο τεχνική κατάρτιση στη χρήση του διαδικτύου όσο και δεξιότητες γραμματισμού για την κατανόηση των πληροφοριών που μεταδίδονται.

Το ACRL, στο πλαίσιο αναφοράς για τον πληροφοριακό γραμματισμό στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, επισημαίνει έξι βασικές αρχές:  

  • Η εγκυρότητα μιας πηγής κατασκευάζεται και εξαρτάται από το πλαίσιο
  • Η δημιουργία πληροφοριών ως διαδικασία
  • Οι πληροφορίες έχουν αξία
  • Η αναζήτηση ως διερευνητική διαδικασία
  • Η ακαδημαϊκή μελέτη ως συζήτηση
  • Η αναζήτηση ως στρατηγική εξερεύνηση

Οι πιο πάνω έννοιες αναλύονται με περισσότερη λεπτομέρεια στο βοηθητικό βίντεο παρακάτω.

Για την κατανόηση των αρχών του πληροφοριακού γραμματισμού και την αντιμετώπιση των προκλήσεων της λανθασμένης πληροφόρησης, της παραπληροφόρησης, της κακόβουλης πληροφόρησης και των ψευδών ειδήσεων, τα άτομα πρέπει να αναπτύξουν δεξιότητες αναζήτησης πληροφοριών, αξιολόγησης των πηγών και αναφοράς των πηγών/παραπομπής. Ας δούμε αναλυτικά την καθεμία από αυτές: