ΘΕΜΑ 3: Ψηφιακός γραμματισμός
Ο ψηφιακός γραμματισμός αναφέρεται στην ικανότητα προσεκτικής και συνειδητής αλληλεπίδρασης με τις ψηφιακές πληροφορίες στη σύγχρονη, τεχνολογικά ανεπτυγμένη κοινωνία. Περιλαμβάνει την ικανότητα αξιολόγησης, πλοήγησης και χρήσης ψηφιακού περιεχομένου σε διάφορες πλατφόρμες και συσκευές. Ουσιαστικά, ο ψηφιακός γραμματισμός επεκτείνει τις θεμελιώδεις έννοιες του συμβατικού πληροφοριακού γραμματισμού σε ψηφιακό πλαίσιο. Ο ψηφιακός γραμματισμός περιλαμβάνει πολλά περισσότερα από την απλή χρήση του υπολογιστή· για να επιτευχθεί, τα άτομα πρέπει να αναπτύξουν ένα ευρύ φάσμα ικανοτήτων. Καταρχάς, πρέπει να είναι σε θέση να χρησιμοποιούν επιδέξια την τεχνολογία για να αναζητούν και να παράγουν περιεχόμενο, να επιλύουν προβλήματα και να προωθούν την καινοτομία.
Απαραίτητο συστατικό στοιχείο αποτελεί επίσης η αποτελεσματική σύνδεση και επικοινωνία μέσω του διαδικτύου, παράλληλα με την ικανότητα μάθησης, συνεργασίας, εξερεύνησης και διάδοσης πληροφοριών. Επιπλέον, οι χρήστες πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τους κινδύνους, να παραμένουν ασφαλείς, να προστατεύουν τη σωματική και συναισθηματική τους υγεία και να συμπεριφέρονται με υπεύθυνο τρόπο στο διαδίκτυο.
Οι δεξιότητες ψηφιακού γραμματισμού έχουν καταστεί αναγκαίες για την πλοήγηση στον ολοένα και πιο ψηφιοποιημένο κόσμο. Ορισμένες βασικές δεξιότητες είναι οι ακόλουθες:
- Γενικές δεξιότητες στη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών: Βασικές ικανότητες που αποτελούν τη βάση για τη χρήση των ψηφιακών μέσων στην καθημερινή ζωή.
- Αναζήτηση: Η ικανότητα εντοπισμού σχετικών πληροφοριών στο τεράστιο φάσμα των διαθέσιμων ψηφιακών μέσων, απαραίτητη για την αποτελεσματική χρήση των διάφορων ψηφιακών πλατφόρμων.
- Προσαρμογή στις τεχνολογικές καινοτομίες: Δεδομένης της ραγδαίας εξέλιξης της τεχνολογίας, η ικανότητα προσαρμογής στις νέες εξελίξεις είναι ζωτικής σημασίας για τη συμμετοχή στις ψηφιακές πλατφόρμες.
- Συνεργασία σε ψηφιακές πλατφόρμες: Δεδομένου ότι ένα μεγάλο μέρος της εργασίας και της εκπαίδευσης σήμερα πραγματοποιείται ψηφιακά, η ικανότητα χρήσης διάφορων ψηφιακών μέσων για σκοπούς συνεργασίας είναι εξαιρετικά σημαντική.
- Κατανόηση της ορολογίας και εξοικείωση με τα διαδεδομένα ψηφιακά μέσα: Η κατανόηση των όρων της ψηφιακής τεχνολογίας και η εξοικείωση με τα ευρέως χρησιμοποιούμενα ψηφιακά εργαλεία και πλατφόρμες επιτρέπει στους χρήστες να αξιοποιήσουν στον μέγιστο βαθμό τις ψηφιακές τους δυνατότητες.
Οι δεξιότητες αυτές μπορούν να ενταχθούν σε τρεις βασικές κατηγορίες:
Διαδικτυακή επικοινωνία:
Η αποτελεσματική διαδικτυακή επικοινωνία είναι μια σημαντική ψηφιακή δεξιότητα, απαραίτητη τόσο σε επαγγελματικό επίπεδο όσο και εκπαιδευτικό. Εν μέσω της πανδημίας COVID-19, η απρόσκοπτη διαδικτυακή συνεργασία για σκοπούς διδασκαλίας, υλοποίησης εργαστηρίων και εκτέλεσης εργασιών κατέστη επιτακτική ανάγκη. Η απόκτηση της ικανότητας διαδικτυακής αλληλεπίδρασης με σεβασμό και ασφάλεια είναι ζωτικής σημασίας στο σημερινό ψηφιακό τοπίο. Οι μέθοδοι διαδικτυακής επικοινωνίας ποικίλλουν:
Επικοινωνία με βάση κείμενο:
Πλατφόρμες όπως το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τα φόρουμ συζητήσεων, τα μηνύματα κειμένου και οι υπηρεσίες συνομιλίας.
Βίντεο και ήχος:
Χρήση πλατφόρμων τηλεδιάσκεψης, κοινή χρήση οθόνης, κοινή χρήση εφαρμογών, εικονικοί κόσμοι και πλατφόρμες παιχνιδιών.
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης:
Ενσωματώνουν ένα ευρύ φάσμα μέσων, όπως κείμενο, εικόνες και βίντεο.
Ψηφιακές πλατφόρμες:
Οι ψηφιακές πλατφόρμες διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη σύγχρονη πραγματικότητα, αφού λειτουργούν ως ηλεκτρονικά περιβάλλοντα που φέρνουν σε επαφή ένα ευρύ φάσμα ανθρώπων και τεχνολογιών, όπως μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς. Ακόμη και πριν από την εμφάνιση του COVID-19, πολλοί εκπαιδευτικοί είχαν ενσωματώσει τις ψηφιακές πλατφόρμες στις τάξεις τους. Ενδεικτικά αναφέρονται το SeeSaw για τη διαχείριση της μάθησης, το Classroom Dojo για τη διαχείριση της συμπεριφοράς και το TurnItIn για την εξασφάλιση της ακαδημαϊκής ακεραιότητας. Σχεδόν κάθε πτυχή της εκπαιδευτικής διαδικασίας μπορεί εν δυνάμει να ενσωματωθεί σε μια ψηφιακή πλατφόρμα ή σε ένα Σύστημα Διαχείρισης Μάθησης (Learning Management System - LMS). Αυτές οι πλατφόρμες προσφέρουν σημαντικές ευκαιρίες για ενδιαφέρουσα και διαδραστική διδασκαλία. Η συμβατική αντίληψη των πλατφόρμων ως απλών «εργαλείων», ουδέτερων και εναλλάξιμων, αμφισβητείται από τους ερευνητές, οι οποίοι εστιάζουν όλο και περισσότερο στον τρόπο με τον οποίο το υλικό και το λογισμικό αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, με τα άτομα και με την κοινωνία γενικότερα. Η εστίαση αυτή επεκτείνεται πέρα από την εκπαίδευση, καλύπτοντας διάφορες πτυχές της σύγχρονης ζωής.
Ψηφιακές πλατφόρμες όπως το Uber, το Facebook, το YouTube, το WhatsApp, η Amazon, το Spotify και το OkCupid έχουν αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αγοράζουμε και πουλάμε αγαθά, που ταξιδεύουμε, επικοινωνούμε με άλλους, ακόμη και τον τρόπο που συνάπτουμε ερωτικές σχέσεις. Οι πλατφόρμες έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης ζωής, ώστε πολλοί αναφέρονται πλέον στην κοινωνία μας ως «κοινωνία των πλατφόρμων». Ο όρος αυτός αναδεικνύει τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζουν οι πλατφόρμες στις καθημερινές μας δραστηριότητες και αλληλεπιδράσεις.
Πλοήγηση στο τοπίο της ψηφιακής πληροφόρησης:
Μια άλλη σημαντική πτυχή του ψηφιακού γραμματισμού είναι η κριτική αξιολόγηση του διαδικτυακού περιεχομένου, η αναγνώριση της παραπληροφόρησης και η προστασία των προσωπικών δεδομένων.
Αξιολόγηση των διαδικτυακών πηγών:
Στην εποχή του τεράστιου όγκου διαδικτυακών πληροφοριών, είναι πρωταρχικής σημασίας να αξιολογούμε την αξιοπιστία και την ορθότητα των πηγών, προτού τις αποδεχθούμε ως έγκυρες. Η εφαρμογή στρατηγικών όπως η διασταύρωση των πληροφοριών και η επαλήθευση των γεγονότων μέσω της αντιπαραβολής διάφορων πηγών, μπορεί να βοηθήσει στην αξιολόγηση της αξιοπιστίας των πληροφοριών που συναντούμε στο διαδίκτυο.
Διαδικτυακό απόρρητο και ασφάλεια
Η προστασία των προσωπικών δεδομένων και λογαριασμών από απειλές στον κυβερνοχώρο είναι κρίσιμης σημασίας. Βασικές μέθοδοι για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στο διαδίκτυο είναι η χρήση ισχυρών και μοναδικών κωδικών πρόσβασης, η προσοχή κατά την κοινοποίηση προσωπικών πληροφοριών στο διαδίκτυο και η τακτική ενημέρωση των ρυθμίσεων απορρήτου για τον έλεγχο των πληροφοριών που μοιραζόμαστε.
Αναγνώριση και επίγνωση των κοινών διαδικτυακών απειλών:
Αυτό περιλαμβάνει την επίγνωση των τακτικών ηλεκτρονικού ψαρέματος (phishing), κακόβουλου λογισμικού και κοινωνικής μηχανικής. Η υιοθέτηση προληπτικών μέτρων, όπως η εγκατάσταση αξιόπιστου λογισμικού προστασίας από ιούς, η αποφυγή συνδέσμων και μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που φαίνονται ύποπτα, καθώς και η ενημέρωση για πιθανούς κινδύνους, μπορεί να συμβάλει στον μετριασμό αυτών των απειλών και στην ενίσχυση της συνολικής διαδικτυακής ασφάλειας.
