ONDERWERP 1.5: Juridische en regelgevende kaders
Nieuwe technologische vooruitgangen in de afgelopen decennia hebben de werking en structuur van de democratische publieke sfeer getransformeerd, vooral in de context van desinformatie- en propagandacampagnes die erop gericht zijn de publieke opinie te manipuleren. Gezien deze bedreigingen zijn er internationale en nationale wetgevende en zelfregulerende initiatieven gaande in de EU. Dit gedeelte zal juridische initiatieven verkennen die gericht zijn op het bestrijden van misinformatie in het algemeen en sociale media in het bijzonder, inclusief hun plaats en veronderstelde verantwoordelijkheid in de juridische orde. Inderdaad, sociale mediaplatforms en sociale netwerken kunnen niet met dezelfde instrumenten worden gecontroleerd als de centraal georganiseerde traditionele massamedia.
. Dit controlevacuüm heeft snelle innovaties mogelijk gemaakt in lijn met het bedrijfsmodel en de belangen van dergelijke platforms. Hoewel de alomtegenwoordige inhoud moeilijk te controleren is, moet de architectuur van deze communicatie, namelijk de algoritmen en gegevensstromen, dat wel kunnen.
Voordat we ingaan op de details van de nieuwe regelgeving tegen misinformatie, laten we de impact van desinformatie, misinformatie en propaganda op de mensenrechten begrijpen.
De impact van desinformatie en propaganda op de mensenrechten is verdeeld in twee hoofdcategorieën:
- Impact op gegevensbescherming, privacy, menselijke waardigheid en autonomie. Persoonlijke gegevens zijn de valuta en de brandstof die bedrijven en innovatie in beweging houden. Datagestuurde bedrijfsmodellen lijken verder uit te breiden op de aanvoer van gegevens die worden gegarandeerd door de gigantische digitale platforms, die experimenteren met de toepassing van AI en machine learning op basis van de gigantische persoonlijke databases die ze beheersen. Experimenteren met de psychologische reacties van massa’s mensen zou gereguleerd of uitgesloten moeten worden, vergelijkbaar met biologische experimenten.
- Schending van de rechten op vrijheid van meningsuiting en het recht om informatie te zoeken en te ontvangen. Om een levendig en rationeel discours te hebben, zijn mediavrijheid, individuele vrijheid van meningsuiting en het recht om informatie te ontvangen allemaal nodig. De huidige mediaomgeving geeft individuen de kans om hun ideeën op elk mogelijk moment uit te drukken – in dit opzicht is het pluralisme van ideeën overweldigend. Dit overweldigende volume aan informatie maakt navigatie en toegang tot betrouwbare informatie een moeilijke taak.
Het meest recente regelgevende kader dat door de EU in 2024 is geïntroduceerd, is de Digital Services Act (DSA), waarvan het hoofddoel is om een veiliger digitale ruimte te creëren waar de grondrechten van alle gebruikers worden beschermd en om een veld te creëren om innovatie, groei en concurrentievermogen te bevorderen. Dit is het meest uitgebreide regelgevingskader dat door overheden is opgesteld om desinformatie te bestrijden.Dit juridische kader zorgt voor de veiligheid van gebruikers online, stelt bestuur vast met de bescherming van grondrechten als speerpunt en behoudt een eerlijke en open online platformomgeving.
Hieronder volgt een korte samenvatting van de DSA:
- Toepassingsgebied: De DSA is van toepassing op aanbieders van digitale diensten, inclusief sociale mediaplatforms, online marktplaatsen en andere tussenpersonen die door gebruikers gegenereerde inhoud hosten of online interacties faciliteren.
- Verplichtingen voor online platforms: De DSA introduceert nieuwe verplichtingen voor online platforms om illegale inhoud aan te pakken, zoals haatzaaiende uitlatingen, terroristische propaganda en namaakgoederen. Platforms zijn verplicht maatregelen te implementeren om illegale inhoud te voorkomen, op te sporen en te verwijderen, evenals transparantierapporten over hun inhoudsmoderatiepraktijken te verstrekken.
- Veiligheidsmaatregelen: Platforms moeten proactieve maatregelen nemen om gebruikers te beschermen tegen schadelijke inhoud, inclusief leeftijdsgeschikte instellingen, meldingsmechanismen en maatregelen om online intimidatie en cyberpesten te bestrijden.
- Gegevensbescherming en privacy: De DSA versterkt de regels voor gegevensbescherming en privacy voor aanbieders van digitale diensten, inclusief vereisten voor gebruikersconsent, transparantie in gegevensverwerking en maatregelen om algoritmische discriminatie te voorkomen.
- Markttoezicht: De DSA introduceert nieuwe toezichtsmechanismen om de naleving van de regels te monitoren en af te dwingen, inclusief de oprichting van een Digital Services Coördinator in elke EU-lidstaat en de mogelijkheid om boetes op te leggen bij niet-naleving.
Andere regelgevende kaders die door de EU zijn ingesteld, omvatten:
- Gedragscode tegen desinformatie: De EU stelde in 2018 een vrijwillige gedragscode tegen desinformatie vast, die verplichtingen beschrijft voor online platforms om de verspreiding van desinformatie te bestrijden. Deelnemende platforms, inclusief sociale mediabedrijven, verplichten zich tot maatregelen zoals het verbeteren van de transparantie van politieke advertenties, het verstoren van nepaccounts en het bieden van gebruikers tools om valse informatie te identificeren.
- EUvsDisinfo: Het EUvsDisinfo-initiatief, beheerd door de East StratCom Task Force van de Europese Dienst voor extern optreden, monitort en onthult desinformatiecampagnes die gericht zijn op de EU en haar lidstaten. Het biedt regelmatige rapporten over desinformatietrends, identificeert valse verhalen en ontkracht misinformatie om het publiek bewust te maken.
- Europees Actieplan voor Democratie: Het Europese Actieplan voor Democratie, voorgesteld door de Europese Commissie in december 2020, omvat maatregelen om de veerkracht van de EU tegen desinformatie te versterken. Het heeft tot doel de transparantie van online politieke advertenties te verbeteren, fact-checking organisaties te ondersteunen en mediawijsheid en kritisch denkvermogen bij burgers te bevorderen.
- Richtlijn Audiovisuele Mediadiensten (AVMSD): De AVMSD reguleert audiovisuele mediadiensten in de EU, inclusief online platforms die video's en livestreams hosten. Wijzigingen in de richtlijn in 2018 introduceerden bepalingen om haatzaaiende uitlatingen te bestrijden en minderjarigen te beschermen tegen schadelijke inhoud, die relevant zijn voor het aanpakken van desinformatie.
- Gegevensbeschermings- en privacyregels: Regels zoals de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) en de ePrivacy-richtlijn stellen regels vast voor gegevensbescherming en privacy in de EU. Deze regels dragen bij aan het bestrijden van desinformatie door gebruikersgegevens te beschermen tegen misbruik voor het targeten of versterken van valse informatie.
Gezien de grensoverschrijdende aard van het internet is internationale samenwerking essentieel om de verspreiding van misinformatie en desinformatie effectief aan te pakken. Multilaterale overeenkomsten en samenwerkingen stellen landen in staat om best practices te delen, handhavingsinspanningen te coördineren en kwaadwillenden verantwoordelijk te houden over jurisdicties heen. Een dergelijke actie is het Rapid Alert System (RAS), een belangrijk onderdeel van de algehele aanpak van de EU tegen desinformatie en een van de vier pijlers van het Actieplan tegen Desinformatie dat in december 2018 door de Europese Raad is goedgekeurd. Bekijk de onderstaande infographic voor meer informatie:
Door deze juridische en regelgevende kaders te begrijpen en te implementeren, kunnen beleidsmakers, mediaorganisaties, technologiebedrijven en individuen samenwerken om de schadelijke effecten van misinformatie, desinformatie en fake nieuws te verminderen, en zo een beter geïnformeerde en veerkrachtige samenleving te bevorderen.
Bekijk de video om een beter begrip te krijgen van de Digital Services Act van de EU.
