ONDERWERP 2: Mediageletterdheid
Het concept van mediageletterdheid ontstond in Europa aan het begin van de 20e eeuw als een middel om de verzameling van kennis, vaardigheden en de juiste instelling te herkennen die nodig zijn voor actieve deelname aan een moderne samenleving die sterk door media wordt beïnvloed. Mediageletterdheid wordt vaak gedefinieerd als het begrip, de vaardigheden en de praktische mogelijkheden die essentieel zijn voor effectieve deelname aan de hedendaagse samenleving door toegang te krijgen tot, te interpreteren, te bekritiseren en media-inhoud in verschillende formaten te produceren. Mediageletterdheid stelt individuen in de samenleving in staat om van passieve mediaconsumenten te veranderen in actieve, kritische denkers en onafhankelijke burgers (Vaeth, 2020).
Door mediageletterdheid krijgen individuen het vermogen om de belangrijke rollen die zij spelen in het vormgeven van de samenleving te begrijpen door actief deel te nemen en kritisch te evalueren kwesties die cruciaal zijn voor de maatschappelijke ontwikkeling. Een veelgeaccepteerde definitie van mediageletterdheid, voorgesteld door Aufderheide (1992), benadrukt het vermogen om toegang te krijgen tot, te beoordelen, te analyseren en inhoud te genereren in diverse formaten als centraal voor mediageletterdheid.
Mediageletterdheid is een breed concept dat alle vormen van massamedia omvat, inclusief maar niet beperkt tot traditionele formaten zoals boeken, kranten, tijdschriften, radio, televisie, film en het internet. Het heeft ook betrekking op het geheel van het medium zelf, zoals satelliet, kabel en internet, en omvat de tools die worden gebruikt in massacommunicatie-uitzendingen en de structuren van mediaorganisaties die deze diensten leveren.
Daarnaast omvat mediageletterdheid het vermogen om toegang te krijgen tot mediaberichten van verschillende typen, inclusief visuele, auditieve en gedrukte inhoud. Individuen met mediageletterdheidsvaardigheden kunnen deze mediaberichten kritisch analyseren en evalueren, en ze benaderen met een scherpzinnige blik. Bovendien stelt mediageletterdheid individuen in staat om hun eigen mediaberichten te creëren en produceren, waardoor ze bijdragen aan het bredere discours binnen de samenleving.
Mediageletterdheid omvat een veelzijdig begrip van de rol van media in de samenleving, inclusief overwegingen over mediaberichten, mediabezit en de impact van media op de publieke perceptie.
Mediaberichten:
Mediaberichten zijn de inhoud die wordt verspreid via verschillende vormen van media, waaronder nieuwsartikelen, televisieprogramma's, sociale mediaberichten, advertenties, films en meer. Mediageletterdheid is de competentie om deze berichten kritisch te analyseren en te ontcijferen, verder te gaan dan oppervlakkige consumptie om de onderliggende technieken, vooroordelen en doelen te begrijpen. Allereerst houdt mediageletterdheid in dat je de mechanismen van mediaproductie begrijpt. Dit omvat het herkennen van hoe mediacontent wordt ingekaderd, bewerkt en gepresenteerd aan het publiek. Het begrijpen van framing houdt bijvoorbeeld in dat je erkent hoe bepaalde aspecten van een verhaal worden benadrukt of gebagatelliseerd om de perceptie van het publiek te beïnvloeden. Evenzo helpt het herkennen van bewerkingstechnieken individuen te begrijpen hoe beeldmateriaal of afbeeldingen kunnen worden gemanipuleerd om bepaalde verhalen over te brengen. Een voorbeeld van vooringenomenheid in verslaggeving kan worden gezien in de berichtgeving over een controversieel sociaal vraagstuk, zoals klimaatverandering. Sommige mediabronnen kunnen wetenschappelijk bewijs dat klimaatverandering ondersteunt presenteren als onbetwistbaar, terwijl andere een platform bieden voor klimaatsceptici, waardoor een vals gevoel van controverse binnen de wetenschappelijke gemeenschap wordt gecreëerd. Door kritisch de taal, bronnen en bewijzen in de media te analyseren, kunnen individuen vooroordelen identificeren en de betrouwbaarheid van de informatie beoordelen.
Daarnaast omvat mediageletterdheid het vermogen om de mogelijke vooroordelen of agenda's achter mediaberichten te onderscheiden. Dit omvat het bewust zijn van politieke, economische, culturele of ideologische invloeden die de mediacontent kunnen vormgeven. Door kritisch de taal, toon en beelden in de media te onderzoeken, kunnen individuen voorbeelden van vooringenomenheid of propaganda identificeren.
Bovendien kunnen individuen met mediageletterdheidsvaardigheden de geloofwaardigheid en betrouwbaarheid van mediabronnen beoordelen. Dit houdt in dat factoren worden geëvalueerd zoals de reputatie van de bron, de expertise van de auteurs of makers, de aanwezigheid van ondersteunend bewijs en naleving van journalistieke normen. Door informatie uit meerdere bronnen te verifiëren en te kruisverwijzen met gerenommeerde bronnen, kunnen individuen het risico verminderen om te worden misleid door valse of misleidende informatie. Daarnaast stelt mediageletterdheid individuen in staat om het beoogde publiek en het doel van mediacontent te onderscheiden. Door factoren zoals toon, taal en inhoud in overweging te nemen, kunnen individuen de motivaties achter mediaberichten afleiden en begrijpen hoe deze zijn afgestemd op specifieke doelgroepen of bepaalde agenda's bevorderen.
Mediabezit:
Mediabezit verwijst naar de entiteiten of individuen die mediakanalen bezitten en controleren, inclusief kranten, televisienetwerken, radiostations, online platforms en andere vormen van massacommunicatie. Het onderzoeken van mediabezit is een kritisch onderdeel van mediageletterdheid, omdat het inzichten biedt in de mogelijke invloeden en vooroordelen die de mediacontent kunnen vormgeven. Een aspect van mediageletterdheid houdt in dat je begrijpt hoe de concentratie van mediabezit binnen enkele grote bedrijven of conglomeraten plaatsvindt. In veel landen domineren een handvol mediaconglomeraten het medialandschap en controleren ze talrijke kanalen over verschillende platforms. Deze concentratie van eigendom roept zorgen op over de mogelijkheid van bevooroordeelde of gehomogeniseerde mediaberichtgeving, evenals belangenconflicten die kunnen voortvloeien uit zakelijke connecties.
Bijvoorbeeld, als een mediaconglomeraat ook belangen heeft in sectoren zoals farmaceutica of energie, kan er terughoudendheid zijn om kritische berichtgeving over die sectoren te publiceren om te voorkomen dat advertentie-inkomsten of zakelijke relaties in gevaar komen. Evenzo kunnen mediakanalen die eigendom zijn van politieke figuren of partijen de voorkeur geven aan inhoud die in lijn is met hun ideologische of partijdige belangen.
Mediageletterdheid houdt ook in dat je de invloed van adverteerders, sponsors of politieke entiteiten op mediacontent in twijfel trekt. Adverteerders spelen vaak een significante rol in het vormgeven van mediacontent door sponsorovereenkomsten of advertentie-inkomsten. Mediakanalen kunnen worden gestimuleerd om inhoud te produceren die gunstig is voor adverteerders of sponsors, wat mogelijk de journalistieke onafhankelijkheid en integriteit kan compromitteren. Mediakanalen met diverse eigendomsstructuren zijn eerder geneigd een scala aan perspectieven en stemmen te bieden, terwijl die gecontroleerd door een enkele entiteit eerder geneigd zijn een bepaalde agenda of standpunt te promoten.
Impact van Media op de Publieke Perceptie:
Mediageletterdheid houdt in dat je begrijpt hoe media de publieke perceptie vormgeven door kritisch te evalueren hoe sociale kwesties, culturele representaties en politieke verhalen worden gepresenteerd. Media kaderen deze onderwerpen vaak op specifieke manieren, waarbij bepaalde aspecten worden benadrukt en andere worden geminimaliseerd of weggelaten. Bijvoorbeeld, de berichtgeving over sociale kwesties zoals armoede of criminaliteit kan zich richten op sensationele verhalen die stereotypen in stand houden of negatieve percepties versterken.
Bovendien stelt mediageletterdheid individuen in staat om de rol van media in het vormgeven van collectieve opvattingen van de werkelijkheid te begrijpen. Media construeren vaak verhalen die het publieke discours vormgeven en invloed uitoefenen op maatschappelijke normen en waarden. Door mediacontent vanuit een kritisch perspectief te analyseren, kunnen individuen beter begrijpen hoe media de percepties van de wereld vormgeven en bijdragen aan de constructie van sociale realiteit.
